Belarus prezidenti Aleksandr Lukaşenkonun son aylarda atdığı addımlar maraq doğurur.

O, yüzdən çox siyasi məhbusu azad edib, ardınca “həmişə Qərblə normal münasibətlər qurmaq istədiyini” söylədi. Bu yaxınlarda Lukaşenkonun “Rusiyanın yüksək dairələrindəki bəzi insanlar Belarusu ilhaq etmək üçün qaşınırlar, lakin buna cəhd müharibəyə çevriləcək” bəyanatı xüsusilə şok effekt yaratdı. Düzdür, bütün bunların fonunda bir neçə gün öncə Minskdə İttifaq Dövlətinin Nazirlər Şurasının yüksək səviyyədə iclası keçirildi və Rusiyanın baş naziri Mixail Mişustin iki ölkənin qardaşlığını bir daha tərənnüm etdi. Amma yenə də bir sual açıq qalır:

Bəs Belarusda nə baş verir?

Təbii sualın ilk ağla gələn cavabı Lukaşenkonun 2025-ci il yanvarın 26-na təyin edilmiş prezident seçkilərində sakit qələbəsini təmin etməyə yönəlmiş ənənəvi oyunudur. Müxtəlif namizədlərin iştirakı gözlənilsə də, seçkilərdə rəqabət olmayacaq:

Lukaşenko dörd il əvvəlki səhvləri təkrarlamadan namizədləri mümkün qədər nəzarətldə saxlayacaq. Bu gün Belarus lideri yeni müddətlə 2020-ci il seçkilərinin səhifəsini çevirməyə və Qərb, Rusiya və Çinin gözündə “legitimliyini” bərpa etməyə çalışır. Bu, ona ənənəvi siyasətə qayıtmağa imkan verəcək: bir tərəfdən Qərb, digər tərəfdən isə Rusiya və Çin arasındakı ziddiyyətlər üzərində oynamaq, iqtisadi və siyasi üstünlüklər üçün bazarlıq etmək.

Çin və Ərəb dünyası ilə yaxınlıq

Son dörd ildə Lukaşenko ölkə daxilində hakimiyyətini gücləndirib və Kremlin vassallığını bir qədər zəiflədib. Buna baxmayaraq, Lukaşenkonun Putindən şəxsi asılılığı kimi Moskvanın Minskə təsiri böyük olaraq qalır. Bu vəziyyət Lukaşenkonu aşağılayır, əl-qolunu bağlayır.

Buna görə də o, Çin, ərəb monarxiyaları və Afrika dövlətləri ilə əlaqələri inkişaf etdirməklə Rusiyanın Belarusla himayədar-müştəri münasibətlərini zəiflətməyə çalışır.

Avropadan da gözləntilər var

Bütün, bununla paralel, Belarus prezidenti Avropa İttifaqı və ABŞ ilə əlaqələr qurmağa çalışır. Lukaşenkonun siyasi məhbusları azad etməsi Qərblə münasibətləri bərpa etmək və Rusiya ilə manevr meydanını genişləndirmək istəyini göstərir: Bu manevr keçmişdə dəfələrlə işləyib. Əfv fərmanlarını imzalamaqla o, potensial yeni müttəfiqlər nöqtələrini və mümkün kompromisləri araşdırır. Lukaşenkonun bu istiqamətdə məqsədləri sanksiyaların mərhələli və ya tamamilə ləğvi, yaxud “ən azı bir neçə simvolik tanınma aktıdır”.

Qərbin Belarusa qarşı sanksiyaları onun Çinlə ticarət əlaqələrinin inkişafının qarşısını alır. Avropaya nəqliyyat marşrutları Belarusdan keçir. Amma Belarus-Polşa və ya Belarus-Litva sərhədlərindəki məhdudiyyətlər Çin şirkətlərini vurdu. Siyasi məhbusların azadlığa buraxılması repressiyaları yumşaltmaq və cəmiyyətin liberallaşması ilə Qərblə yaxınlıq yaratmaq istəyidir. Eyni zamanda, belaruslu ekspertlər Lukaşenko ilə Qərb arasında münasibətlərin qurulması prosesinin Moskvanın və ya Belarus rejimi daxilindəki ruspərəstlərin səyləri nəticəsində uğursuzluğa düçar ola biləcəyini irəli sürürlər.

Gerçək məqsədlər

Əlbəttə, Lukaşenkonun Belarusun Rusiyaya birləşdirilməsinin müharibəyə gətirib çıxaracağı ilə bağlı bəyanatı nitqdən başqa bir şey deyil. Söhbət silahlı münaqişədən gedirsə, Belarus ordusu Rusiya ordusuna qarşı uzun ömür sürməyərək dərhal qollarını yerə qoymasa. Lukaşenkonun sözlərinin arxasında bir neçə məqsəd var. Birincisi, belaruslara onun Belarusun suverenliyinin qarantı olduğunu nümayiş etdirmək. İkincisi, Kremlə onun ölkəsinin Rusiyanın bərabərhüquqlu tərəfdaşı olduğunu göstərmək. Üçüncüsü, Belarusun Qərb üçün əhəmiyyətini artırın və sonuncunu danışıqlar masasına qaytarın. Dördüncüsü, Kremldən daha çox pul üçün bazarlıq edin.

Kreml təsirini minimumlaşdırmaq

Bu gün Rusiya Federasiyası faktiki olaraq Belarus iqtisadiyyatına subsidiya verir və Belarusun Moskvaya olan borcunun məbləği 8 milyard dolları ötür və indiki şəraitdə Kreml daha pis şərtlərlə daha az pul verə bilər. Əsas sual ondan ibarətdir ki, balanslaşdırılmış ÜDM-in həcminin azalması hamar olacaq, yoxsa Belarus “çətin eniş”lə üzləşəcək. Güman ki, Likaşenko 2025-ci ildə Rusiyada və dünyada heç bir şey kəskin şəkildə çökməmək şərti ilə vəziyyəti “uzatmağa” çalışacaq. Bu vəziyyətdə Pekinlə ticarət, iqtisadi və siyasi əlaqələr Minsk üçün faydalı ola bilər:

Lakin Lukaşenkonun gələcək fəaliyyət üçün çoxlu variantı yoxdur. O, öz aləmində yaşayaraq Putindən asılılığını azaltmaq, hakimiyyətdə qalmasını gücləndirmək üçün hər vasitədən istifadə etməyə çalışır.

Nəsimi Şərəfxanlı
Xüsusi olaraq Musavat.com üçün