Sudjadan qaz ixracının dayandırılması Macarıstana da ciddi problem yaradacaq   

Ukraynanın Rusiya qazının Ukrayna tranzit boru kəmərinə giriş nöqtəsinin yerləşdiyi Kursk bölgəsinə hücumu tədarükün tamamilə dayandırılmasına səbəb ola bilər. Bu halda hansı Avropa ölkələri zərər çəkəcək? Moldova bu vəziyyətdən niyə narahatdır? Bəs Ukraynanın özü hansı nəticələrlə üzləşəcək?

 Musavat. com “Vzqlyad”nəşrinə istinadən xəbər verir ki, Sudja hazırda Ukrayna ərazisindən tranzitin həyata keçirildiyi yeganə yükdaşıma məntəqəsidir. İkinci Soxranovka stansiyası var, lakin onun vasitəsilə tranzit Ukrayna tərəfindən hələ 2022-ci ilin mayında dayandırılıb. Bildirilir ki, Ukraynanın Sudja vilayətində Kursk bölgəsini işğal etməsinin motivlərindən biri Rusiyanın Avropa ölkələri ilə sonuncu iqtisadi əlaqələrinin kəsilməsi ola bilər.  

Bu qaz tranzitinin əsas alıcıları Macarıstan, Slovakiya və Avstriya, həmçinin Moldovadır. Macarıstan Ukrayna tranziti ilə təxminən 1 milyard kubmetr qaz alıb.  Hazırda Avropa Birliyinə rəhbərlik edən Macarıstanla Ukraynanın münasibətlərinin gərgin olduğu bilinən faktdır. O da faktdır ki, Ukrayna vasitəsilə tədarükün itirilməsi Macarıstandan daha çox Slovakiya və Avstriya üçün  daha böyük problemdir.  Çünki Macarıstanın bu milyard kubmetri “Türk axını” ilə tranzitlə ala bilər,  lakin Slovakiya və Avstriyanın bu imkanı yoxdur.  Ukrayna marşrutu bağlanarsa, təbii ki, Macarıstan “Türk axını”ndan qaz sifariş edəcək.  Lakin Slovakiya və Avstriya alternativ istehsalçılardan-yəqin ki, sıxılmış qaz axtarmalı olacaqlar.

  Rusiya boru kəməri ilə Avropaya qaz ixracının yarısı Ukraynadan keçir. İkinci yarısı Qara dənizin dibi boyunca Türk axını ilə vurulur. 2024-cü ilin iyul ayında “Qazprom” Aİ ölkələrinə gündə 103 milyon kubmetr qaz ixrac edib ki, bunun da 43 milyon kubmetri  Sudja GIS-i vasitəsilə ixrac edilib.

Ötən il Sudja vasitəsilə Avropaya cəmi 14,65 milyard kubmetr qaz verilib. Bu il birinci yarımildə ixrac 10,5% artaraq 8 milyard kubmetrə çatıb, yəni il ərzində hər şey olduğu kimi qalsa, tədarük 16-18 milyard kubmetr təşkil edə bilərdi. “Türk axını” ilə nəql də daxil olmaqla ümumi həcmlər 2023-cü ildəki 27 milyard kubmetrdən bu il 30-33 milyard kubmetrə qədər arta bilər. 

Moldova da vəziyyətin nə ilə nəticələnəcəyini narahatlıqla izləyir. Sudja GIS yaxınlığındakı hərbi toqquşmalar fonunda ölkə artıq enerji sektorunda erkən xəbərdarlıq rejimi tətbiq edib.

 Nəşr yazır ki, Sudjadan qaz nəqlinin dayandırılmasından Ukraynanın özü də zərər çəkəcək.  Ukrayna uzun müddətdir ki, Rusiya qazına ehtiyac duymur.  Bunun bir səbəbədir  münaqişə zamanı ölkənin kiçilməsi və əhalinin ölkədən getməsidir.  Ukraynanın hasil etdiyi qazın həcmi – təxminən 20 milyard kubmetr  özü üçün kifayət qədər görünür.

Amma  Ukrayna tranzit gəlirlərini də itirəcək. Bundan əlavə, o, bütün qaz nəqli sisteminin işini yenidən qurmalı olacaq. İndi qaz şərqdən qərbə axır, lakin tranzitsiz qazı əks istiqamətdə - qərbdən şərqə vurmaq lazım gələcək.

Hazırda Ukrayna daxili istehlak üçün Rusiya qazını boru kəməri ilə aparır. Daha sonra Avropa ilə sərhəddə ölkənin qərbində hasil etdiyi qazın eyni həcmlərini buraxır.  Əgər tranzit olmasa, Ukrayna qaz kəmərini fiziki olaraq yeniləıməli  və  əsas yeraltı qaz anbarları qərbindən ölkənin şərqinə köçürməli  olacaq. Bu, ən azı Ukraynaya qaz tədarükü üçün daha bahalı üsuldur.  

Ümumiyyətlə, Ukrayna tranzitinin kəsilməsindən bütün Avropa qaz bazarı zərər çəkəcək. Yalnız Ukrayna ərazisindən tranzitin dayandırılması riski ilə bağlı xəbərlərə görə Avropada qazın  qiymətləri  hər min kubmetr üçün 500-700 dollara qədər bahalaşacaq.   

Musavat.com