2024-cü ilin yayından bir ay keçməmiş ABŞ əhalisinin böyük əksəriyyəti artıq həddindən artıq istilərlə üzləşib. Ölüm Vadisində temperatur təhlükəli 53,9°-yə çatıb, Las-Veqasda isə 48,9° istilik rekordu qırılıb.

“The Conversation” yazır ki, həddindən artıq istilər planetin bütün ölkələrinə təsir edir. Avropa Birliyinin Copernicus iqlim xidmətinin məlumatına görə, son 13 ayın hər biri rekordların ən isti ayları olub. Əvvəlki 12 ayda orta temperatur da 1850-1900-cü illərdə sənayedən əvvəlki orta temperaturdan ən azı bir yarım dərəcə yüksək olub.

Yayın əvvəlinin istiləşmə tendensiyasının bir hissəsi olduğu bildirilir. Bu, bütün dünyada insanların həyatını təhlükə altına alır.

İstilik qlobal problemə çevrilir

2024-cü ildə Şimali və Cənubi Amerika, Afrika, Avropa və Asiyanın bir sıra ölkələrində rekord istilər qeydə alınıb. Meksika və Mərkəzi Amerikada həftələrdir davam edən istilər uzun sürən quraqlıq ilə birlikdə ciddi su çatışmazlığına və onlarla insanın ölümünə səbəb olub.

Məkkəyə həcc ziyarəti zamanı 1000-dən çox insanın öldüyü Səudiyyə Ərəbistanında həddindən artıq istilər faciəyə səbəb olub. İyunun 17-də Məkkədəki Böyük məscid ərazisində +51,8° hərarət qeydə alınıb.

Pakistanda həftələrlə davam edən şiddətli istilər, tez-tez elektrik enerjisinin kəsilməsi və su çatışmazlığı səbəbindən xəstəxanalar sıxılıb. Qonşu Hindistanda aprel və may aylarında temperatur bir neçə gün ərzində +48,9° civarında olub və bu, milyonlarla insana təsir edib.

Yunanıstanda havanın temperaturu +37,8°ni keçib, nəticədə bir neçə turist ölüb. Yaponiyada da rekord temperatur qeydə alınıb

Alimlər deyirlər ki, “sadəcə yay” deyil

İsti dalğalar iqlimin təbii hissəsi olsa da, 2024-cü ildə onların şiddəti və miqyası “sadəcə yay” havası deyil.

Son buz dövrünün zirvəsində, təxminən 20.000 il əvvəl, ABŞ-ın şimal-şərqi buz təbəqəsi altında olarkən, qlobal orta temperatur indikindən cəmi 6 dərəcə sərin idi. Buna görə də təəccüblü deyil ki, 1,2 dərəcə istiləşmə artıq iqlimi sürətlə dəyişir.

Bu yay, çox güman ki, qeyd edilən ən isti yaylardan biri olsa da, onun gələcəkdə də ən soyuqlardan biri ola biləcəyini başa düşmək vacibdir.

Kiçik uşaqlar, yaşlılar və açıq havada vaxt keçirən işçilər də daxil olmaqla, istiyə xüsusilə həssas olan qruplar üçün risk daha da yüksəkdir.

Həddindən artıq istilər iqtisadiyyata da təsir edə bilər. Dəmir yollarını zədələyə və naqillərin sallanmasına səbəb ola bilər. O, həmçinin elektrik sistemlərini həddən artıq yükləyə və insanların ən çox soyumağa ehtiyacı olanda elektrik kəsilməsinə səbəb ola bilər.

2024-cü il dünyanın ən isti ili ola bilər

Keçən iyun tarixdə ən isti iyun ayı olub və 2024-cü il dünyanın ən isti iyunu ola bilər.

Elm adamları 2024-cü ilin 2023-cü ili ötməsi ehtimalının 95 faiz olduğunu deyirlər ki, 1800-cü illərin ortalarında qlobal temperatur qeydlərinin başlanmasından bəri ən isti il olacaq./Lent.az