Gürcüstanın xarici işlər naziri Maka Boçorişvili Ankaraya səfəri zamanı Türkiyə ilə strateji tərəfdaşlığın vacibliyini vurğulayıb, Türkiyə prezidenti Tayyib Rəcəb Ərdoğanın yaxın vaxtlarda Tiflisə səfər edə biləcəyini deyib.

Türkiyə və Gürcüstanın münasibətləri həmişə rəvan olub və mehriban qonşuluq çərçivəsində inkişaf edib. Gürcüstanın ticarət dövriyyəsinin 13,9%-i Türkiyənin payına düşür. Ötən il bu iki ölkə 3 milyard dollardan çox ticarət həyata keçirib, bu il bu rəqəmi 4 milyard dollara çatdırılması nəzərdə tutulub. Gürcüstan hakimiyyəti ümid edir ki, Türkiyə NATO-ya daxil olmaq yolunda onların ölkəsini dəstəkləyəcək.

Gürcüstan həm də iki qardaş ölkə (Azərbaycanla Türkiyə) arasında körpüdür. Ona görə də Gürcüstan üçün həm şərq, həm də cənub-qərb qonşusu ilə üçtərəfli əməkdaşlıq formatı önəmlidir.

Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan isə Tiflisin xarici siyasətini regionun digər ölkələri üçün nümunə göstərib. “Türkiyə, Azərbaycan və Gürcüstan kifayət qədər yüksək strateji funksiyaya malik çox mühüm layihələrin hazırlanmasında çoxdan iştirak ediblər. Bu layihələrin hazırlanmasında hər üç ölkənin iştirakı həlledici əhəmiyyət kəsb edir”.

H.Fidan deyib ki, Türkiyənin Gürcüstan və Azərbaycanla nümunəvi əlaqələri var və bu, regionun digər ölkələri üçün nümunəvi model sayıla bilər.

Aydındır ki, Fidan “başqa ölkələr” dedikdə Ermənistanı nəzərdə tutur. Ermənistan bir-birilə yaxşı anlaşan üç ölkənin arasındadır və ikisi ilə heç cür anlaşa bilmir. Gürcüstanla Ermənistanın münasibətləri də daha çox kağız üzərində dostluq kimi görünür.

2023-cü ildən bəri İrəvan Cənubi Qafqazda özünə məxsus “Dünyanın kəsişməsi” layihəsini təbliğ edir və bu layihənin həyata keçirilməsinə Türkiyəni də cəlb etmək istəyir. Ankara bu təşəbbüsün əleyhinə deyil və hətta Ermənistan hakimiyyəti ilə ölkələr arasında birbaşa əlaqənin açılmasına dair danışıqlar aparır. Ancaq Ermənistanda Türkiyə ilə münasibətlərin normallaşmasına qarşı olan qüvvələr də mövcuddur və bir əsrdən çox aparılan anti-türk təbliğatı xalqın ovqat və təfəkkürünə də təsir edib, ciddi türkofobiya yaradıb.

Bununla belə, Türkiyə və Ermənistanın nümayəndələri bu il fevralın 20-də ATƏT Parlament Assambleyasının Vyanada keçirilən qış sessiyası çərçivəsində görüşüblər. “Görüşdə iki ölkə arasında münasibətlərin normallaşması ilə bağlı məsələlər müzakirə olunub. Bölgədə yolların və digər infrastrukturların sürətlə açılmasının və iqtisadi əlaqələrin inkişafının vacibliyi ikitərəfli qaydada qeyd edilib”, - bunu Ermənistan parlamentindəki “Mülki müqavilə” fraksiyasının katibi Artur Hovhannisyan bildirib.

Ancaq irəliləyişdən danışmaq hələ tezdir. Birincisi, Ankara istəyir ki, İrəvan Bakı ilə sülh müqaviləsi bağlasın. Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın sözlərinə görə, sənəd layihəsində razılaşdırılmalı olan 17 bənddən ikisi ilə bağlı problem qalıb. Azərbaycan Ermənistandan konstitusiyasını dəyişdirmək və əsas qanundan Dağlıq Qarabağla ilə bağlı tələblərin çıxarılmasını istəyir.

Qafqaz İnstitutunun elmi işçisi Qrant Mikaelyan Rusiyada çıxan “Nezavisimaya Qazeta” qəzetinə deyib ki, Gürcüstanla Türkiyə arasında münasibətlər əslində buludsuz deyil, lakin Ermənistan istəsə belə, o səviyyəyə çata bilməyəcək. “Ankara ilə yaxınlaşma siyasətinin bir hissəsi olaraq Tiflis təkcə pul yox, həm də kifayət qədər çox problem qazanıb. Məsələn, Acarıstanda müsəlmanlar getdikcə çoxalır. Mixail Saakaşvili də etiraf edib ki, onun bağladığı azad ticarət sazişi böyük səhv imiş. Digər tərəfdən, əhəmiyyətli türk sərmayələri bu mənfi cəhətləri üstələyir”, - deyə Mikaelyan bildirib.

Ekspertin fikrincə, Ermənistanın ilkin mövqeləri Gürcüstandan qat-qat pisdir. “Əvvəla, Ermənistan Türkiyə ilə de-fakto müharibə vəziyyətindədir. Bunu sərhədin bağlanması və embarqo da sübut edir. Bundan əlavə, Türkiyə Azərbaycanı Ermənistana qarşı yönəldir, çünki onun vəzifəsi Ermənistan ərazisindən keçərək Orta Asiyaya yol açmaqdır. Bəziləri hesab edir ki, Ankarada hakimiyyət dəyişikliyi onun xarici siyasətində dəyişikliyə səbəb ola bilər, lakin bu, Ərdoğandan əvvəl də belə idi”, - deyə Mikaelyan yekunlaşdırıb.

Göründüyü kimi, erməni ekspert Ermənistanla Türkiyənin müharibə vəziyyətində olduğunu deyərkən əsl səbəblərə toxunmayıb. Ancaq hər kəsə bəllidir ki, Türkiyə hələ 34 il öncədən müstəqil Ermənistana dostluq əlini uzatsa da, İrəvan bundan imtina edib, Azərbaycanın torpaqların işğal edərək qatı anti-türk siyasəti yeridib. İndinin özündə çıxılmaz duruma düşsə də, hikkəsindən əl çəkə, konstruktiv ola bilmir.

Rusiyalı Qafqazşünas ekspert Aleksandr Krılov isə hesab edir ki, İrəvanın Ankarayla münasibətləri yaxşılaşdırması üçün təkcə Bakı ilə sülh kifayət etməyəcək. “Sülh müqaviləsi, yeni konstitusiya və Zəngəzur dəhlizi İrəvanın ilk addımları olacaq. O, həmçinin Fransa və Hindistanla müdafiə sahəsində əməkdaşlığı kəsməli və sonra tərksilah olmalıdır. Ümumiyyətlə, Azərbaycan və Türkiyənin Ermənistanı strateji düşmən kimi görməyi dayandırması üçün Ermənistan hakimiyyətinin bütün güzəştləri birtərəfli olmalıdır. Ermənilər son nəticədə öz milli kimliklərindən əl çəkməli olacaqlar. Bu proses Türkiyənin erməni soyqırımını tanıması tələbinin rədd edilməsi ilə başlaya bilər... Belə bir fikir var ki, Paşinyan artıq bu istiqamətdə hərəkət edir”, – Krılov deyib.

Rus ekspertin qatı erməni nasistləri kimi düşündüyü və Paşinyana qarşı olması göz qabağındadır. Onun “ermənilər öz milli kimliklərindən əl çəkməli olacaqlar” fikri sırf ermənilərin bu mövzuda nə qədər həssas olduğunu bildiyini göstərir və onları qızışdırmaq üçün dilə gətirlən ifadədir.

Krılov Gürcüstanın da oxşar vəziyyətdə olmasını deyərək, əslində anti-türk mövqeyini ortaya qoyub. O deyib: “Xüsusilə Acarıstanda türk dili artıq çox yayılıb və bu, gələcəkdə Türkiyə və Azərbaycanın Tiflisə təsirinin daha da artmasına səbəb ola bilər. Eyni zamanda, “Gürcü arzusu” mühafizəkar, milli yönümlü siyasət yeridir ki, bu da onun mövqeyini daha sabit edir. Öz növbəsində, Paşinyanın Cənubi Qafqaz şəraitində açıq və demokratik dünyaya doğru kursu Ermənistanı tələyə sala bilər”.

Bu, gözlənilən mövqedir. Cənubi Qafqaza kənardan mikser uzadanlar olmasa, bu üç ölkə, eləcə də onlara arxa-dayaq ola biləcək Türkiyə öz aralarında daha yaxşı anlaşa, əməkdaşlıq edə bilərlər.

Araz Altaylı, Musavat.com