Ölkə qızılının ikinci istehsalçısı olan "AzərGold" QSC-nin hasilatında son iki ildə artım davam edib

Bu ilin yanvar ayında Azərbaycanda əlvan və qiymətli metalların istehsalında kəskin artım baş verib. “Yeni Müsavat” Dövlət Statistika Komitəsinin aylıq hesabatına istinadən xəbər verir ki, ötən ay ölkədə 220,3 ton mis, 375,8 kq gümüş, 236,2 kq qızıl istehsal olunub. 2024-cü ilin yanvarı ilə müqayisədə mis istehsalında 34 dəfə, gümüş istehsalında 32,6 faiz, qızıl istehsalında isə 88,5 faiz artım qeydə alınıb.

2024-cü ildə Azərbaycanda 378,8 ton mis konsentrantı (2023-cü illə müqayisədə 5,6 dəfə az), 3184,9 kq gümüş (14 faiz az), 2663,5 kq qızıl (3,5 faiz az) istehsal olunub. Əlvan və qiymətli metalların istehsalındakı bu azalmanın əsas səbəbi 2023-cü ildə Gədəbəydə ekoloji məsələlərə görə başlanan ictimai etirazlarla bağlı rayonda qızıl və gümüş istehsalı ilə məşğul olan şirkətin fəaliyyətini dayandırmasıdır. Belə ki, Gədəbəydə hasilatla məşğul olan  Böyük Britaniyanın Azərbaycandakı şirkəti “Anglo Asian Mining plc”nin rayon ərazisində qızıl hasilatında istifadə olunan zərərli kimyəvi maddələrin tullantılarını toplamaq üçün yeni göl yaratması əhali tərəfindən etirazla qarşılanıb. Kəndlərin sakinləri narazılıqlarını kütləvi etiraz aksiyası ilə bəyan ediblər. Hökumət və dövlət qurumları məsələyə müdaxilə etdikdən sonra ərazidə hasilat müvəqqəti olaraq dayandırılıb. Daha sonra hasilatçı şirkətdən ekoloji zərərin minimuma endirilməsi istiqamətində əlavə təminatlar alınmaqla yeni tullantı yeri yaratmasına icazə verilib. Bundan sonra ötən ilin son iki rübündən “Anglo Asian Mining plc” istehsalı bərpa edib.

Azərbaycanda qızılın ikinci istehsalçısı olan "AzərGold" QSC-nin hasilatında son iki ildə artım davam edib. 2023-cü ildə QSC 63,7 min unsiya qızıl hasil edib. Bu, “AzerGold”un fəaliyyət dövrü ərzində ən yüksək illik göstəricidir. İl ərzində həmçinin 114,3 min unsiya gümüş hasil edilib. Beləliklə, qızıl hasilatı plandan 2 faiz, gümüş hasilatı isə 6  faiz artıq icra edilib. 2022-ci illə müqayisədə 2023-cü ildə qızıl hasilatında 1,7 min unsiya və ya 3 faiz artım qeydə alınıb. QSC-nin 2024-cü il üçün hasilat planında 2023-cü illə müqayisədə 9 faiz daha artıq olmaqla 70 min unsiya qızıl, 27 faiz daha artıq olmaqla 156,8 min unsiya gümüş istehsalı nəzərdə tutulurdu.

Yanvar-sentyabr aylarında QSC 48.7 min unsiya qızıl istehsal edib. Bu, 2023-cü ilin 9 ayı ilə müqayisədə 27 faiz artım deməkdir. Sözügedən dövr ərzində gümüş hasilatı 69.2 min unsiya təşkil edib.

Həmçinin Səhmdar Cəmiyyət tərəfindən 2024-cü ilin 9 ayı ərzində 40.2 min unsiya qızıl, 54.7 min unsiya gümüşün yerli və beynəlxalq bazarlarda satışı həyata keçirilib. Nəticədə ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 21 faiz daha çox olmaqla 166.9 milyon manat gəlir əldə edilib. Ümumilikdə, 2024-cü il ərzində 211 milyon 758,63 min dollar dəyərində 4270,39 kq qızıl ixrac olunub. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına əsasən, bu, 2023-cü illə müqayisədə 29,2 faiz artım deməkdir.

Ötən il ixrac olunan qızılın 175,8 milyon dollarlıq hissəsi "AzərGold"un ixracıdır. Bu isə 124,6 milyon dollarlıq ixrac qeydə alınan 2023-cü illə müqayisədə 41 faiz artım deməkdir.

Onu da  bildirək ki, ötən il dünya qızıl bazarında qiymətlərin kəskin artımı ilə yadda qalıb. Bu qiymətli metalın bir unsiyası 2300 dollardan 3 min dollara qədər bahalaşıb. Qiymətlərin belə artımına səbəb dünya mərkəz bankların onun alışını kəskin artırması ilə bağlıdır. Belə ki, adətən qlobal iqtisadiyyatda qeyri-müəyyənliklər artıb, böhran təhlükələri yarandıqda investorlar ən etibarlı aktiv olan qızıla yatırımları artırırlar. Mərkəz banklar da ehtiyatların daha çox hissəsini qızıla çevirməklə gözlənilən təbəddülatlardan minimum itki ilə çıxmağı hədəfləyirlər.

Qızıla olan tələbat və bazardakı qiymət artımı 2025-ci ilin ilk iki ayında da davam edib. ABŞ-da yenidən hakimiyyətə gələn Donald Trampın qlobal ticarətdə böyük təlatümlərə səbəb olacaq rüsum qərarları dünya iqtisadiyyatında radikal proseslər ehtimalını artırır. Bu fonda qızıla yatırımlar da artır ki, bu da qiymətləri körükləyir.

Azərbaycanda qızıldan ehtiyat kimi Mərkəzi Bank deyil, Dövlət Neft Fondu istifadə edir. Fond ötən ilin əvvəlindən 10 ildən çox müddətdən sonra qızıla investisiyalarını bərpa edib. Hazırda Neft Fondu ölkəyə qızılın ən böyük idxalçısıdır.  Fondun investisiya portfelinə daxil olan qızılın ümumi miqdarı 2024-cü ilin əvvəlinə 101,8 ton və ya 6 milyard 752,1 milyon ABŞ dolları təşkil etmişdi. Fond 2024-cü ildə qızıl ehtiyatının həcmini 146,6 tona çatdırıb. Bu, fondun ümumi investisiya portfelinin 20,6 faizi və ya12 milyard 354.6 milyon dollarlıq hissəsidir. Fond rəhbərliyi qızıla investisiyaların bu il də davam etdiriləcəyini, qızılın investisiya portfelində payının 25 faizə çatdırılacağını açıqlayıb.

Qızıla tələbatın və qiymətlərin yüksəldiyi bir dövrdə Azərbaycanın bu fürsətdən bəhrələnməsi nəzərdə tutulur. Belə ki, "Anglo Asian Mining" şirkəti  2025-ci ildə qızıl hasilatının 28 min unsiyadan 33 min unsiyaya, mis hasilatının isə 6500 tondan 6800 tona qədər artırılmasını hədəfləyir. Şirkət tərəfindən açıqlanan hesabatda qeyd olunur ki, 2025-ci il Anglo Asian üçün kritik bir ildir: “Çünki yeni Gilar mədəninin açılışı ilə mis hasilatını artırmağa başlayır və şirkət 2025-ci ildə mis hasilatının indiyədək ən yüksək olacağını gözləyir. Bu plan qismən bağlanma səbəbindən məhdud olan əvvəlki iki illik istehsalla müqayisədə tam istehsal ilini əhatə edir”.

Şirkət Dəmirli yatağındakı ehtiyatların qiymətləndirilməsini davam etdirir və ilin sonuna qədər zavodda istehsalı bərpa etməyi gözləyir. Buna görə də cari il üçün hasilat planına Dəmirli ilə bağlı hər hansı istehsal, dövriyyə və ya məsrəflər daxil deyil, onların miqdarı istehsalın nə vaxt başlanmasından asılı olacaq.

"Anglo Asian"ın baş direktoru Reza Vəziri bildirib ki, builki hasilat planı şirkət üçün ən yüksək illik hasilat səviyyəsini nəzərdə tutur: “2025-ci il şirkət üçün əlamətdar bir il olacaq, çünki biz növbəti illərdə Qaradağ və Xarxarın daha böyük mis aktivlərini istehsala gətirmək ərəfəsində istehsal portfelimizdə misin payını artırmağa başlayırıq”.

Şirkətin açıqlamasına görə, mis  hasilatın getdikcə daha əhəmiyyətli hissəsinə çevrildiyinə görə artıq əsas hasilat proqnozları qızıl ekvivalentində unsiyada dərc edilməyəcək. İl ərzində qızılın mis qiymətinə nisbətində əhəmiyyətli dəyişikliklər də proqnozla müqayisədə faktiki hasilatın yanlış olmasına səbəb ola bilər. Şirkət bu ilin hasilat proqnozunda qızılın bir unsiyasının dəyərini 2800 dollar, misin bir tonunun dəyərini isə 9000 dollar olaraq qeyd edib.

"Anglo Asian Mining"in açıqlamasına görə, 2024-cü maliyyə ilində ümumi hasilat 16,760 qızıl ekvivalent unsiya təşkil edib. Bu, 2023-cü maliyyə ilindəki 31,821 qızıl ekvivalentli unsiya təşkil edən göstəricidən 2 dəfəyə yaxın azdır. İllik proqnozda hasilatın 15000-19.500 qızıl ekvivalentli unsiya olacağı proqnozlaşdırılmışdı.

Şirkətin istehsalı olan qızıl külçəsinin ümumi satışları ötən ilin dördüncü rübündə 6,031 unsiya təşkil edib. Bu satışın orta qiyməti 1 unsiya üçün 2,655 dollara bərabər olub.  Rüb ərzində mis konsentratının tədarükü 1,5 milyon ABŞ dolları (Azərbaycan Hökumətinin mənfəət payı istisna olmaqla) satış dəyəri ilə 1,173 ton təşkil edib: “2024-cü maliyyə ilində qismən dayandırılmış hasilatı azaltmaq üçün 2024-cü maliyyə ili ərzində balansın ehtiyatlı idarə edilməsi il ərzində xalis borcun cəmi 4,6 milyon ABŞ dolları artması ilə nəticələndi. 31 dekabr 2024-cü il tarixinə 14,8 milyon dollar xalis borc qeydə alınıb”.

"AzərGold" QSC-nin cari ildə hasilat və ixracı artırmaq planları barədə məlumat açıqlanmayıb. Lakin ötən illərin təcrübəsi göstərir ki, 2025-ci ildə də QSC-nin hasilatında artım olacaq.

Onu da qeyd edək ki, Dövlət Neft Fondu 2018-ci ildən etibarən "AzərGold" QSC-nin istehsal etdiyi qızılı almağa başlayıb. 2019-cu ildə fond 81 milyon dollar dəyərində 1770 kq belə qızıl alıb. Həmin il fondun ümumi qızıl alışı 21 ton təşkil edib. 2020-ci ildə QSC-nin istehsalı olan ümumi saf qızılın 30 faizini - 17 min unsiyasını Neft Fondu alıb. Ötən il Neft Fondunun "AzərGold"dan nə qədər qızıl aldığı hələlik açıqlanmayıb. Lakin belə alışların olması gözləniləndir.

Dünya SAKİT,
“Yeni Müsavat”