Ağ Evin Brüsseli Rusiya maliyyə aktivlərinin müsadirəsinə məcbur etməsi Avropa Birliyi üçün bumerang effekti verə bilər... Çünki bu halda, dünya ölkələri Avropa Birliyi məkanını etibarsız hesab edəcəklər və öz maliyyə aktivlərini oradan çıxartmağa çalışacaqlar...

Dünyada savaş dövrünün yaxın vaxtlarda sona çatacağı artıq qətiyyən inandırıcı görünmür. Belə ki, bəşəriyyət hər dəfə sülhə yaxınlşma şansı qazanarkən, savaşın sponsorları dərhal hərəkətə keçirlər. Sülh prosesini pozurlar, müharibənin yenidən intensiv xarakter almasını təmin edirlər. Və nəticədə yenidən minlərlə insan itkilərinə, maliyyə-iqtisadi böhrana səbəb olurlar.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, hazırda dünyanın əsas problemləri sırasında Ukrayna savaşı ön planda yer alır. Çünki bu savaş poliqonunda kollektiv Qərb Rusiyaya qarşı müharibə aparır. Ukrayna savaşında bu qədər çox dövlətin birbaşa və ya dolayısı ilə iştirak etməsi dünyanın gələcək taleyi üçün real təhlükə yaradır. Və bu savaşın mümkün qədər tez bir zamanda dayandırılması qlobal təhlükəsizlik baxımından, böyük önəm daşıyır.

Əslində, son vaxtlar Ukrayna savaşının da tezliklə yekunlaşma ehtimalı artmışdı. Kreml rəsmi Kiyevlə sülh danışıqlarına başlamaqdan imtina etmədiyini rəsmən bəyan etmişdi. Eyni zamanda, rəsmi Kiyev də sülh danışıqlarına qarşı olmadığını vurğulamışdı. Və bu, Ukrayna savaşında yeni situasiya yaranmasına münbit şərait yarada bilərdi.

Təbii ki, Kremldən və Kiyevdən verilən sülh mesajları aysberqin yalnız görünən tərəfi idi. Çünki Rusiya və Ukrayna siyasi dairələri arasında sülh danışıqları artıq başlanmışdı və intensiv xarakter daşıyırdı. Sadəcə, bu danışıqlar mümkün qədər səssiz-səmirsiz aparılırdı. Və dünyanın yenidən sülhə, sabitliyə yaxınlaşa biləcəyinə də ümidlər yaranmışdı.

Maraqlıdır ki, həmişə olduğu kimi, bu dəfə də Rusiya və Ukrayna arasındakı sülh prosesinə məhz Türkiyə vasitəçilik edirdi. Bəzi məlumatlara görə, həm Kreml, həm də rəsmi Kiyev Türkiyənin İstanbul şəhərinə göndərdikləri daimi təmsilçilər üzərindən gələcək sülh sazişinin detallarını razılaşdırmağa çalışırdılar. Və rəsmi Ankara bu prosesin mümkün qədər məxfi saxlanılmasına üstünlük verirdi.

Ancaq təəssüf ki, bütün dünyanın gələcək taleyi üçün böyük önəm daşıyan bu proses demək olar ki, yarımçıq qaldı. Qərbdə bəziləri dövrəyə girdilər, Rusiya və Ukrayna arasındakı sülh prosesini pozmağa nail oldular. Böyük ehtimalla bunu edərkən, elə də ciddi çətinlik çəkmədilər. Çünki ABŞ və Qərb Ukraynanın Zelenski hakimiyyətinə həlledici təsir mexanizmlərinə sahibdir. Və rəsmi Kiyev Ağ Evdən, eləcə də, bəzi digər Qərb paytaxtlarından gələn mesajlara dərhal müsbət reaksiya verir.

Məsələ ondadır ki, bir neçə həftə öncə Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski Türkiyənin Rusiya ilə sülh danışıqlarında təkbaşına vasitəçi ola bilməyəcəyini bəyan etmişdi. Halbuki həmin ərəfədə Ukrayna və Rusiya arasında İstanbulda məxfi sülh prosesinin mövcudluğu barədə məlumatlar yox idi. Əslində, məhz Ukrayna prezidenti həmin açıqlama ilə İstanbul sülh prosesini dünya gündəminə çıxartmış oldu. Və bundan sonra yalnız Qərb xüsusi xidmət servisləri deyil, hər kəs İstanbulda sülh masasının qurulmasından xəbərdar oldu.

Eyni zamanda, prezident Volodimir Zelenskinin Ukraynanın təhlükəsizliyinə təminatçı olacaq dövlətlərin sırasında Türkiyədən başqa ölkələrin olmasının vacibliyini də vurğulaması bir qədər gözlənilməz xarakter daşıyırdı. Çünki ondan bu barədə heç nə soruşmamışdılar. Ukrayna özü mövzunu bu məsələnin üzərinə gətirərək, Türkiyənin Rusiya ilə yaxın münasibətlərinin olduğuna eyham vurmuşdu.

Halbuki, rəsmi Ankara məhz həm Ukrayna, həm də Rusiya ilə olan pozitiv əlaqələri sayəsində bu iki dövlət arasında səhnə arxası sülh prosesini başlamağa nail olmuşdu. Prezident Volodimir Zelenski hər halda, Türkiyənin Ukraynaya aid "Azov" batalyonun əsirlikdə olan döyüşçülərini Rusiyadan alıb, rəsmi Kiyevə təhvil verməyi bacardığını da nəzərə almalıydı. Və bu, rəsmi Ankaranın hər iki tərəflə yüksək siyasi dialoq potensialını göstərirdi.

Ancaq prezident Volodimir Zelenski istəsə belə, bu önəmli reallığa uyğun davrana bilməzdi. Çünki Ağ Evdə nə Türkiyənin vasitəçiliyində, nə də Ukrayna savaşının sona çatdırılmasında maraqlı deyildilər. Ən əsası isə ABŞ-ın rəsmi dairələri bu barədə mesajı rəsmi Kiyevin diqqətinə çatdırmışdı. Ona görə də, rəsmi Kiyev Ağ Evdən gələn mesaja uyğun davranmaq məcburiyyətində idi. Və Türkiyənin Rusiya ilə yaxın münasibətləri isə bu məsələdə yalnız bəhanə rolunu oynayırdı.

Bütün bunlara baxmayaraq, rəsmi Kiyev hazırda sülh prosesindən imtina etməklə, ABŞ-dan səbrsizliklə gözlədiyi hərbi dəstək paketini aldığına görə müəyyən mənada, məmnun qala da bilər. Çünki Ağ Ev ötən ilin yay aylarından etibarən Ukraynaya hərbi yardım etmirdi. İndi ABŞ Konqresində nəhayət ki, Ukraynaya hərbi dəstək üçün 61 milyard dollar həcmində maliyyə vəsaitinin ayrılması barədə sənəd təsdiqlənib. Və Ukrayna ordusu yenidən ABŞ hərbi texnikası almaq şansı qazanıb.

Təbii ki, bu, Ukrayna savaş poliqonunda situasiyanı ciddi şəkildə dəyişə biləcək addımdır. Çünki Avropa Birliyinin Ukraynaya hərbi yardımları savaş meydanında böhranlı situasiyanı dəyişə biləcək səviyyədə deyildi. Hətta bu səbəbdən də, NATO baş katibi Yens Stoltenberq "Ukraynaya yardımlar xeyriyyəçilik deyil, gələcək təhlükəsizliyimizə investisiyadır" deməklə, Avropa ölkələrini dəstəyi artırmağa çağırmaq məcburiyyətində qalmışdı. Və bunun ardınca isə ABŞ-ın ən nüfuzlu xüsusi xidmət servisi olan CİA-nin şefi Uilyam Börns Ukraynanın bu ilin sonuna qədər məğlub olacağını vurğulamışdı.

Maraqlıdır ki, CİA şefi Ukraynanın daha uzun müddət Rusiya ilə savaşa tab gətirməsi üçün məhz ABŞ-ın hərbi dəstəyinin həlledici olduğunu da qabartmışdı. Belə anlaşılır ki, həm NATO baş katibi, həm də CİA şefinin xəbərdarlıq mesajları artıq müəyyən nəticələr verməyə başlayıb. Hər halda, Ağ Ev ABŞ Konqresinin müqavimətini qıraraq, Ukraynaya 61 milyard dollarlıq dəstək paketini təsdiqlədə bilib. Və bu, o deməkdir ki, Ağ Ev Ukrayna savaşının daha bir neçə il uzadılmasında qərarlıdır.

Eyni zamanda, Ağ Ev daha bir önəmli taktiki addım atmağa nail olub. Belə ki, ABŞ Konqresində Rusiyanın maliyyə aktivlərinin müsadirə olunması barədə sənəd də təsdiqlənib. ABŞ banklarında Rusiyanın 5 milyard dollarlıq maliyyə vəsaiti mövcuddur. Ağ Ev çox yaxşı anlayır ki, bu məbləğin müsadirə edilməsi Rusiyaya elə bir ciddi zərbə olmayacaq. Ona görə də, bu addımın Avropa Birliyinə örnək məqsədi ilə atıldığını da düşünmək mümkündür. Və böyük ehtimalla tezliklə Ağ Ev Avropa Birliyinin də analoji addımı atması üçün Brüsselə təzyiq göstərməyə başlayacaq.

Məsələ ondadır ki, Avropa Birliyi məkanında Rusiyanın maliyyə aktivlərinin ümumi həcmi 250 milyard dollara yaxındır. Belə bir nəhəng maliyyə vəsaitinin müsadirə olunması Rusiyaya müəyyən problemlər yarada bilər. Böyük ehtimalla Avropa Birliyi ABŞ-ın təzyiqləri qarşısında belə bir təhlükəli addımın atılmasına məcbur qalacaq. Və nəticədə bundan ən böyük faydanı məhz ABŞ götürmüş olacaq.

Səbəblər isə çox sadədir. Əgər, Avropa Birliyi Rusiyanın 250 milyard dollarlıq maliyyə vəsaitini müsadirə edərsə, Kreml dərhal buna reaksiya verəcək. Çünki Rusiya ərazisində də Avropa Birliyinin maliyyə-iqtisadi alətləri mövcuddur. Kreml də Avropa Birliyi ölkələrinin maliyyə mexanizmlərini ləğv edərək, qarşı tərəfə ağır zərbə vuracaq. Digər tərəfdən, Rusiya maliyyə aktivlərinin müsadirə olunması Avropa Birliyi üçün ümumiyyətlə, bumerang effekti də verə bilər. Çünki bu halda, Avropa Birliyi məkanı digər dünya ölkələrinin nəzərində etibarsız məzmun daşıyacaq. Və dünya ölkələri gələcək təhlükələri nəzərə alaraq, Avropa Birliyi məkanına maliyyə aktivlərini yerləşdirməkdən çəkinəcəklər.

Eyni zamanda, buna paralel olaraq, daha bir önəmli prosesə də start verilə bilər. Belə ki, bəzi dünya ölkələri öz maliyyə aktivlərinin gələcək taleyindən narahat olaraq, onları tədricən Avropa Birliyi məkanından çıxartmağa da başlayacaqlar. Nəticədə bütün bu maliyyə aktivləri birbaşa ABŞ-a doğru axmağa başlayacaq. Yəni, belə anlaşılır ki, Ağ Ev bir tərəfdən ABŞ-ı daha da varlandırmaq, digər tərəfdən isə Rusiya ilə yanaşı Avropa Birliyini də sıradan çıxartmaq niyyətində görünür. Və bu baxımdan, ABŞ-ın Avropa Birliyini iqtisadi intihara məcbur buraxmaq istədiyi artıq qətiyyən şübhə doğurmur.

Elçin XALİDBƏYLİ,
Siyasi ekspert,
"Yeni Müsavat" Media Qrupu