Ağ Ev rəsmi Bakının mövqeyinə təsir göstərə bilmir, ABŞ-ın Azərbaycana təzyiq mexanizmləri effektiv xarakter daşımır... ABŞ-ın Ermənistana açıq dəstək verməsi isə erməni diasporundan asılı vəziyyətə düşmüş Bayden administrasiyasının seçki maraqlarından başqa heç nəyə faydalı olmaz...

ABŞ və Qərb Cənubi Qafqazda sülh prosesini əngəl törətməyə çalışır. Bu Qərb siyasi dairələrinin son davranışlarından açıq-aşkar nəzərə çarpır. Hətta regional sülh prosesinə münasibətdə ABŞ və Qərbin maraqları bəzi istiqamətlər üzrə Rusiya ilə üst-üstə düşdüyü inkaredilməz reallıqdır. Və hər iki tərəf bir-birini ittiham etsə də, əslində, məcburən ortaq geopolitik oyunun içərisində yer almaqda davam edirlər.

Təbii ki, ABŞ və Qərbin Cənubi Qafqaza münasibətdə Rusiya ilə ortaq hərəkət etmək təcrübəsi mövcuddur. Hər halda, ABŞ, Fransa və Rusiya təxminən 30 il ərzində "Dağlıq Qarabağ" münaqişəsinin həllini yubatmağı bacarıblar. ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədrləri olan bu ölkələr Azərbaycanın milli maraqlarını real təhlükə altında buraxmaqla, öz mənafelərini reallaşdırmağa çalışıblar. Və bu, əslində, daha çox artıq keçmişdə qalmalı olan beynəlxalq konyekturadır.

Məsələ ondadır ki, bundan sonra ABŞ və Qərbin Rusiya ilə ortaq hərəkət etməsi mövcud reallıqlarla kəskin ziddiyyətlər təşkil edir. Çünki ABŞ və Qərb Ukrayna savaşında Rusiya ilə iki bir-birinə düşmən düşərgədə yer alır. Eyni zamanda, Cənubi Qafqazda da Qərbin Rusiya ilə geopolitik prioritetləri əks istiqamətlərə yönəlmiş kimi görünür. ABŞ və Qərb Rusiyanı Cənubi Qafqazdan sıxışdırıb, çıxartmaq hədəfini ön planda tutur. Kreml isə heç bir halda, düşmən düşərgəyə məğlub olmağı düşünmür və Rusiyanın bu regionda daha da möhkəmləndirilməsinə çalışır.

Nə qədər qəribə də olsa, hər iki düşmən düşərgənin maraqları yalnız bir məsələdə - Cənubi Qafqazda hərbi-siyasi gərginliyin ən yüksək səviyyədə saxlanılmasında üst-üstə düşür. Yəni, hər iki tərəfə bu regionda öz geopolitik hədəflərini reallaşdırmaq üçün silahlı münaqişə lazımdır. Sadəcə, ABŞ və Qərb regional münaqişədə istifadə olunacaq Ermənistanı Rusiya ilə münasibətləri korlamağa məcbur edə bilib. Azərbaycan isə həm ABŞ və Qərbi həm də Rusiyanı məyus edir. Rəsmi Bakı nə ABŞ və Qərbin, nə də Rusiyanın geopolitik maraqlarına əhəmiyyət vermir. Və prinsipial şəkildə Azərbaycanın milli maraqları çərçivəsində davranır.

Bu prosesdə böyük önəm daşıyan əsas faktor ondan ibarətdir ki, nə ABŞ və Qərb, nə də Rusiya Azərbaycana təzyiq göstərib, rəsmi Bakını öz yanına çəkə biləcək mexanizmlərə sahib deyil. Ona görə də, hər iki birinə düşmən düşərgə bundan ciddi şəkildə narahatdır. Kreml Ermənistanın Rusiyaya xəyanəti fonunda Azərbaycanla münasibətləri korlamaqda qətiyyən maraqlı deyil. Bu səbəbdən də, Rusiya rəsmi Bakının yaratdığı yeni geopolitik situasiyanın mövcud şərtləri ilə hesablaşır və Azərbaycanla münasibətləri isti tutmağa üstünlük verir.

ABŞ və Qərb isə mövcud geopolitik situasiyanı yaxına buraxmaq istəmir. Rəsmi Bakıya təzyiq göstərməyə çalışır, Ermənistanı həm Rusiyaya, həm də Azərbaycana qarşı istifadə edərək, geopolitik alətə çevirməyə cəhd göstərir. Rəsmi Bakının xarici təzyiqlərə davamlı olması Qərb siyasi dairələrini xüsusi olaraq, qıcıqlandırır. Hər halda, Qərbdə Azərbaycan kimi müstəqil xarici siyasət yürüdə bilən dövlətlərə o qədər də vərdişli deyillər. Və kollektiv Qərbin təlimatlarına əhəmiyyət verilməməsi tez-tez rast gəlinən reallıq sayılmır.

Təbii ki, ABŞ-ın Azərbaycana qarşı belə sərt mövqe tutmasının səbəbləri sırasında belə önəmli faktorlar da yer alır. Ümumi anlamda isə nəzərə alınmalıdır ki, rəsmi Bakı Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü təmin edərkən, ABŞ və Qərbin maraqlarını hesaba qatmağa ehtiyac duymayıb. Yəni, rəsmi Bakı beynəlxalq siyasi iradə mərkəzlərindən "icazə" almağı vacib saymayaraq, BMT Nizamnaməsi çərçivəsində davranmağa üstünlük verib. Halbuki Qərb siyasi dairələri hesab edirdilər ki, bu münaqişə hələ uzun müddət davam etməliydi və onların geopolitik maraqlarına xidmət edən əsas faktorlardan birinə çevrilməliydi.

Ancaq rəsmi Bakı ABŞ və Qərbin məkrli geopolitik hesabların pozmağı bacarıb. Üstəlik, Azərbaycan öz ərazi bütövlüyünü bərpa edərkən, çox dəqiq hesablamalar ilə ən uyğun zamanı müəyyən edə bilib. ABŞ-da növbəti prezident seçkilərinə qısa zaman qalarkən, Azərbaycan ordusu hərəkətə gələrək, Minsk Qrupu həmsədrlərinin 30 ilə yaxın bir müddət ərzində "dondurduğu" problemi birdəfəlik həll edib. Və rəsmi Bakıya yönəlik təzyiqlərin əsas səbəbi də məhz budur.

Digər tərəfdən, ABŞ və Qərbin sentyabra qədər hələ ümidləri tam tükənməmişdi. Çünki həmin vaxta qədər Azərbaycanın Qarabağ iqtisadi regionunda erməni separatizmi və terrorizminin nəzarəti altında olan "boz zona" varıydı. Və bu "boz zona" Qərbin məkrli geopolitik planlarına xidmət edə bilərdi.

Hətta ABŞ və Qərb erməni terrorizminin "yuva"sına çevrilmiş "boz zona"ya beynəlxalq müşahidə missiyası və ya BMT hərbi kontingenti adı altında yerləşmək planları da qurmağa başlamışdı. Ona görə də, tez-tez öz vəzifəsinin öhdəsindən gələ bilməyən rus sülhməramlıların beynəlxalq qüvvələrlə əvəzlənməsinin vacibliyini gündəmə gətirirdilər. Ancaq rəsmi Bakı ABŞ və Qərbin bu məkrli planını da pozmağı bacardı. Azərbaycan ordusu cəmisi 24 saat ərzində erməni terrorizminin "boz zona"sını birdəfəlik sıradan çıxartdı. Və nəticədə Qərb Azərbaycana sonuncu təzyiq mexanizmini də itirmiş oldu.

Beləliklə, Cənubi Qafqazda yeni geopolitik oyunlar üçün qeyri-formal şəkildə qurulmuş ABŞ, Fransa və Avropa Birliyindən ibarət "Minsk Qrupu" yarandığı kimi də iflasa uğradıldı. ABŞ-ın erməni separatizmi və terrorizmi üzərindən Cənubi Qafqaza atmağa hazırlaşdığı yeni "geopolitik bomba" Ağ Evin öz əlində "partlamış" oldu. Ona görə də, Ağ Evin Azərbaycana qəzəblənərək, son vaxtlara qədər gizlətməyə çalışdığı davranışlarını açıq şəkildə Ermənistana dəstək mövqeyinə keçirməsi də əslində, gözlənilməz olmadı.

Ancaq bu, rəsmi Bakının mövqeyini dəyişə biləcək yenilik deyil. Çünki Azərbaycan artıq ABŞ və Qərbin davranışlarına adekvat reaksiya vermək gücündə olan regional iradə mərkəzidir. Bu baxımdan, Ağ Evin Ermənistanın dəstəklənməsinə yönəlik qərarlarının erməni diasporundan asılı vəziyyətə düşmüş Bayden administrasiyasının seçki maraqlarından başqa heç nəyə bundan sonra faydası ola bilməz.

Elçin XALİDBƏYLİ,
Siyasi ekspert,
"Yeni Müsavat" Media Qrupu