O, Brejnev dövrünün ən “rahat” naziri olub. Aleksandr Struyev hamı ilə dil tapmağı bacarıb, həmkarlarının, Mərkəzi Komitə rəhbərlərinin xahişlərinə laqeyd yanaşmayıb. Amma heç kim onunla yüksək tonda danışmağa cürət etməyib, əmr vermək gücündə olmayıb. Belə ki, bütün Kreml məmurları Struyevlə Brejnev arasındakı yaxın münasibətlərdən xəbərdar olublar və onu da yaxşı biliblər ki, nazir struktur baxımından SSRİ Nazirlər Sovetinə tabe olsa da, o, birbaşa bütün məsələləri Brejnevlə razılaşdırır, yalnız baş katiblə hesablaşır.

Aleksandr Struyev SSRİ-də ən uzunömürlü nazirlərdən biri olub. O, 1965-ci ildən 1983-cü ilə qədər, 18 il SSRİ Ticarət Nazirliyinə rəhbərlik edib.

1906-cı ildə Luqanskda anadan olan Struyev 1925-ci ildən komsomol orqanlarında işləyib. Ukraynada bir neçə vilayətin birinci katibi vəzifəsini tutub. 1958-ci ildə Nikita Xruşovun təşəbbüsü ilə o, Rusiya Nazirlər Sovetinin sədr müavini təyin edilib.

Digər məmurlardan fərqli olaraq Struyev Xruşovla münasibətlərini çox rahatlıqla tənzimləyib. Hətta Xruşov ona yaxın zamanlarda Rusiyanın baş naziri vəzifəsini də vəd edib. Ancaq Struyevin Brejnevlə daha yaxın olması bu təyinata mane olub.

Baş verəcək hadisələri əvvəlcədən hiss edən Struyev 1964-cü ildəki saray çevrilişi ərəfəsində Brejnevlə daha sıx əlaqələr yaradıb, Xruşovun devrilməsində fəallıq nümayiş etdirib. Sözsüz ki, Brejnev Struyevin bu sədaqətini cavabsız qoymayıb. 1965-ci ildə baş katib onu ticarət naziri təyin edib.

Struyev çox azsaylı məmurlardan biri olub ki, o, Brejnevin bağ evinə istənilən vaxt təşrif buyura bilib. Baş katibin ailə üzvlərinin təminat və pul məsələləri məhz onun vasitəsi ilə həll edilib.

Nazir olduğu illər ərzində Struyev yalnız iki nəfərlə münasibətlərini tənzimləyə bilməyib, SSRİ nazirlər Sovetinin sədri Aleksey Kosıgin və SSRİ DTK-nın sədri Yuri Andropovla. Məsələn, Kosıgin sırf xidməti məsələ ilə bağlı ona hər hans bir rəsmi göstəriş verəndə nazirin cavabı qısa olub:

“Mən gərək əvvəlcə bu məsələni baş katiblə razılaşdırım...”

Nazirin Yuri Andropovla münasibətləri isə daha gərgin olub. DTK sədri ölkənin ticarət sferasındakı bütün maxinasiyalardan, korrupsiya faktlarından, qanun pozuntularından məlumatlı olsa da, Struyevə qarşı heç bir tədbir görə bilməyib. Andropov bir neçə dəfə məsələ ilə bağlı Brejnevə müraciət edib. Baş katib isə çox sadə dildə onu sakitləşdirib:

- Yuri Vladimiroviç, Struyev sovet ticarətinin əyilməyən dayağıdır. Siz elə düşünürsünüz ki, nəhəng bir ölkənin ticarət sahəsinə rəhbərlik etmək asan məsələdir? Struyevə toxunmayın, o, işini bilən adamdır.

Moskva şəhər Partiya Komitəsinin birinci katibi, Siyasi Büronun üzvü Viktor Qrişin də öz xatirələrində Struyev haqqında maraqlı açıqlamalar verib:

“Struyevin qeyri-rəsmi toxunulmazlıq statusu var idi. Mən Moskvanın birinci katibi kimi şəhərin ticarət sahəsi ilə bağlı hansısa bir məsələni Struyevlə müzakirə edə bilməzdim. Daha doğrusu, bu müzakirəni mənasız sayırdım. Buna görə də mən bu sahə ilə bağlı məsələləri əvvəlcə Brejnevə deyirdim, baş katib isə Struyevə göstəriş verirdi. Onu da qeyd edim ki, Struyev işgüzar adam idi, həmkarlarının şəxsi xahişlərinə isə biganə qalmırdı, əlindən gələn köməyi əsirgəmirdi. Ancaq rəsmi münasibətlərdə o, öz bildiyindən dönən deyildi...”

18 il sovet ticarətinə rəhbərlik edən Struyev onu da yaxşı anlayıb ki, hakimiyyət dəyişikliyindən sonra vəzifəsini qoruya bilməyəcək. Həmin məqam 1982-ci ildə yetişib. Brejnevin vəfatından sonra Andropov hakimiyyətə gələndə başladığı kadr islahatında Struyevi birinci sıraya çəkib. Qeyd edək ki, Andropov 15 aylıq hakimiyyəti dövründə 18 naziri vəzifəsindən kənarlaşdırıb. Struyev Andropovun qəbuluna dəvət edilib. Andropov onun qarşısına iki şərt qoyub. Ya könüllü ərizə yazıb vəzifədən getmək, ya da fəaliyyəti dərindən araşdırılaraq məhkəmənin ixtiyarına vermək.

Sözsüz ki, Andropovun sərt xarakterinə bələd olan Struyev könüllü ərizə yazaraq vəzifəsindən azad olunub. Amma sabiq nazir Andropova son sözünü deməkdən də çəkinməyib:

“Siz həm mənə, həm də illər boyu qarşısında baş əydiyiniz Brejnevə qarşı haqsızlıq etdiniz...”

Təqaüdə çıxdıqdan sonra siyasi səhnədə bir daha görünməsə də, Struyev bir çox tarixi hadisələrə şahidlik edib, o, həm də Andropovun dəfn mərasiminə qatılıb, SSRİ-ni süquta aparan hadisələrin canlı şahidi olub.

Sabiq nazir 1991-ci ildə, 85 yaşında vəfat edib.

İlham Cəmiloğlu,
Musavat.com